Tiến trình cải cách doanh nghiệp nhà nước đã được 20 năm, quá trình cổ phần hóa DNNN diễn ra chậm chạp, đã thu đuợc nhiều thành tựu và bài học kinh nghiệm đồng thời đã xác định chân lý là chỉ có cổ phần hóa và niêm yết chứng khoán mới là con đường cải cách thực sự. Tuy nhiên cho đến nay vẫn còn hàng trăm doanh nghiệp nhà nước chưa có kế hoạch cổ phần hóa trong trung hạn ( dù một số doanh nghiệp thiết tha được cổ phần hóa ) vì nhiều lý do khác nhau ( khách quan và chủ quan ). Đối với khối DNNN này đều tập trung là những doanh nghiệp độc quyền, doanh nghiệp công ích hay là các tập đoàn, tổng công ty nhà nước thì hiện chưa có những chính sách hữu hiệu để thúc đẩy cải cách hay nói cách khác là ít có sự thay đổi về cơ chế chính sách đối với việc quản lý nhà nước cho khối Doanh nghiệp nhà nước.Vì vậy , Hiệp hội Các nhà đầu tư tài chính Việt Nam (VAFI) Đề xuất với Bộ Tài chính giải pháp chuyển nhanh toàn bộ DNNN thuộc đối tượng chưa cổ phần hóa trong trung hạn thành công ty cổ phần như sau :
1/ Nội dung giải pháp :
– Chuyển DNNN thành công ty cổ phần với 3 cổ đông pháp nhân ban đầu:
+ Giao cho đại diện công đoàn nắm giữ 1 cổ phần mệnh giá 10.000 đ/cp;
+ Giao cho tổ chức Đảng ở cơ sở nắm giữ 1 cổ phần ;
+ Nhà nước mà đại diện là các Bộ ngành, UBND tỉnh, các Tập đoàn, TCT nhà nước nắm giữ 99,99999999…vốn ;
– Đây không phải là hình thức cổ phần hóa mà chỉ đơn thuần là dùng biện pháp kỹ thuật để chuyển nhanh toàn bộ DNNN 1 thành viên thành CTCP với 3 cổ đông , tuy nhiên sẽ mang lại lợi ích vô cùng to lớn đối với ngân sách nhà nuớc & công tác quản trị DN ;
– Khi triển khai thực hiện giải pháp này, không cần phải thành lập Ban cổ phần hóa tại DN, không cần phải kiểm kê định giá doanh nghiệp, không cần phải IPO…mà chỉ đơn thuần bằng 1 quyết định chuyển đổi với các dữ liệu theo sổ sách kế toán ;
2/ Ý nghĩa to lớn của giải pháp :
– Theo cơ chế hiện hành, toàn bộ phần lợi nhuận sau thuế của DNNN được để lại doanh nghiệp, DNNN không có nghĩa vụ nộp tiền cổ tức cho nhà nước như tại các công ty cổ phần có cổ phần nhà nước ;
– Nếu thực hiện theo sáng kiến của VAFI thì sẽ điều tiết lợi nhuận sau thuế để đóng góp cho ngân sách nhà nước ;
– Kinh nghiệm của nhiều quốc gia trên thế giới chỉ ra rằng toàn bộ cổ tức được chia tại CTCP có vốn nhà nước phải nộp cho NSNN. Chẳng hạn như Thai Lan, hiện Chính phủ chỉ nắm giữ 51% cổ phần tại vài chục doanh nghiệp lớn nhưng hàng năm tiền cổ tức chiếm khoảng 10% tổng thu ngân sách nhà nước ;
– Nếu thực hiện giải pháp do VAFI đề xuất từ năm 2013, VAFI ước tính tổng số tiền cổ tức thu được khoảng tỷ USD đến 4 tỷ USD, chiếm khoảng 10% tổng thu NSNN và con số này sẽ tiếp tục tăng lên 15% tổng thu NSNN nếu các cơ quan nhà nước đòi hỏi chặt chẽ với khối DNNN ;
– Từ trước tới nay, chúng ta chưa đòi hỏi nhiều ở giới lãnh đạo DNNN, hay nói cách khác là quá dễ dãi với người quản lý DNNN , cho nên rất nhiều DNNN coi nhẹ chỉ tiêu lợi nhuận, miễn sao chỉ có lãi là tồn tại mà không cần lãi nhiều :
+ Nhiều Tập đoàn, Tổng công ty nhà nước vung tay đầu tư, sử dụng hết phần cổ tức của các công ty con, lợi nhuận của tập đoàn, thậm chí vay nợ lớn để đầu tư dàn trải, rồi lại tiếp tục thành lập DNNN mới…
+ Một bộ phận giới quản lý DNNN chỉ thích đầu tư , vẽ dự án để kiếm chác hoa hồng, tiêu cực tham nhũng làm giàu cho bản thân mà không nghĩ tới việc bảo toàn vốn nhà nước ;
– Từ thực hiện giải pháp này để có cơ sở buộc khối DNNN phải có nghĩa vụ nộp tiền cổ tức hàng năm theo mức lãi suất tiền gửi ngân hàng hoặc theo mức cổ tức bình quân trong ngành là nhằm đào thải những nhà quản lý yếu kém , buộc giới quản lý DNNN phải chú trọng tuyển dụng và trân trọng người tài ;
– Ngân sách nhà nước đang rất cần thêm tiền để phát triển hạ tầng giao thông, cải thiện an sinh xã hội…. Nếu chúng ta thực hiện giải pháp này sẽ có đủ tiền để cải thiện hệ thống giao thông trong 10 năm nữa ( NSNN sẽ có nguồn thu thêm trên 30 tỷ đô la ).
– Thật là không công bằng khi nhiều DNNN được hưởng cơ chế độc quyền kinh doanh, được quản lý kinh doanh nguồn tài nguyên lớn của đất nước như Mobiefone, Vinaphone, Viettell, Petro VN, TKV….lại không phải đóng cổ tức cho nhà nước trong khi rất nhiều doanh nghiệp cổ phần hóa ở vị thế kinh doanh kém hơn nhiều , thu nhập người lao động thấp hơn nhiều thì vẫn tích cực nộp tiền cổ tức cho nhà nước ;
– Đừng coi tiền cổ tức là nhỏ, mà rất lớn đối với từng doanh nghiệp và với toàn bộ khối DNNN, DNNN có cổ phần nhà nước :
+ Tiến trình cổ phần hóa DNNN trong 20 năm qua, mà đặc biệt trong 10 năm qua đã làm cho nhiều DNNN qui mô nhỏ trở thành qui mô vừa và lớn với số vốn điều lệ tăng lên nhiều lần ;
+ Nhiều doanh nghiệp cổ phần hóa đã nộp tổng số tiền cổ tức cho nhà nước gấp nhiều lần so với trị giá cổ phần nhà nước ban đầu ;
+ Có 1 bộ phận DNNN cổ phần hóa chia cổ tức cho cổ đông nhà nước hàng năm bằng hoặc vượt số vốn nhà nước ban đầu ;
+ Tuy nhiên điều đáng tiếc là toàn bộ tiền cổ tức của nhà nước được nộp cho các tập đoàn, tổng công ty nhà nước mà chưa nộp cho NSNN và tỷ trọng đáng kể tiền cổ tức nhà nước đã không được sử dụng hiệu quả tại các tập đoàn , tổng công ty nhà nước. Hiện nay chúng ta có thể nhận thấy 1 số tập đoàn tổng công ty nhà nước nợ đầm đìa, kinh doanh thua lỗ, rổi tình trạng dư thừa sản xuất diễn ra ở nhiều ngành như tài chính, ngân hàng, bảo hiểm, chứng khoán, bất động sản, sắt thép, ximăng, vận tải biển, sửa chữa tàu… ( có sự đóng góp lớn của khối DNNN ).
– Bộ Tài chính mới thành lập Ban Chỉ đạo cải cách DNNN do đích thân Bộ trưởng đứng đầu, hy vọng rằng trong thời gian tới sẽ có những giải pháp đột phá về cải tổ DNNN được ra đời .
