Hiệp hội Các nhà đầu tư tài chính Việt Nam (VAFI) đã đề xuất nhiều giải pháp thúc đẩy phong trào đầu tư giá trị nhằm định hướng TTCK phát triển bền vững hơn để tạo lập môi trường đầu tư an toàn hơn cho các nhà đầu tư. Trong văn bản này, VAFI xin đề xuất sự cần thiết của việc xây dựng sản phẩm ứng trước chứng khoán đã mua :
– Khi nhà đầu tư thực hiện xong giao dịch mua chứng khoán niêm yết, về mặt pháp lý nhà đầu tư đã có quyền sở hữu loại chứng khoán đó, tuy nhiên do phải thực hiện quy trình thanh toán , lưu ký giữa công ty chứng khoán, sở giao dịch và trung tâm lưu ký thì phải sau 4 ngày , nhà đầu tư mới có đầy đủ quyền để định đoạt tài sản đó, tức là họ có quyền bán chứng khoán đó mà không cần 1 điều kiện gì hết. Tuy nhiên theo thông lệ quốc tế và Luật Chứng khoán VN, nhà đầu tư có thể thực hiện được ngay việc bán toàn bộ số chứng khoán đã mua nếu họ có thể vay số chứng khoán đó từ công ty chứng khoán nếu công ty chứng khoán có loại chứng khoán đó.
– Để triển khai nghiệp vụ ứng trước chứng khoán đã mua, công ty chứng khoán xây dựng 1 kho hàng. Về nguyên tắc , kho hàng này phải đảm bảo sinh lời, ít chịu rủi ro nhất, đồng thời vẫn phải bảo đảm hoạt động tự doanh của công ty chứng khoán , muốn thực hiện những mục tiêu này, thì công ty chứng khoán cần phải :
+ Lựa chọn danh mục cổ phiếu tốt, ít rủi ro và có tính thanh khoản cao. Cổ phiếu tốt có thể hiểu là được mua ở giá hợp lý và có khả năng tăng trưởng trong tương lai về lợi nhuận, doanh thu, cổ tức ;
+ Công ty chứng khoán không dám đưa vào kho hàng những loại cổ phiếu kinh doanh thua lỗ, kinh doanh không hiệu quả hoặc kinh doanh tốt nhưng giá mua quá cao ;
+ Trong quá trình khai thác “ kho chứng khoán “, công ty chứng khoán sẽ phát hiện những loại cổ phiếu “có vấn đề “ hoặc những loại cổ phiếu có giá thị trường quá cao hoặc đã “ mua nhầm cổ phiếu “ do phân tích sai thì tất cả những loại chứng khoán này sẽ bị thanh lý và không còn trong kho. Đây là những nguyên tắc kinh doanh hiệu quả, còn trên thực tế, không phải công ty chứng khoán nào cũng lựa chọn đúng danh mục đầu tư của mình, tuy nhiên hoạt động tự doanh của công ty chứng khoán thường bao giờ cũng ít rủi ro hơn nhiều so với những nhà đầu tư cá nhân chưa có kinh nghiệm.
– Nghiệp vụ ứng trước chứng khoán đã mua về bản chất là rất lành mạnh, mặc dù nhà đầu tư có vay chứng khoán từ công ty chứng khoán, nhưng về bản chất khoản vay này không phải là khoản nợ ( mua 10.000 cổ phiếu A và vay ứng trước 10.000 cổ phiếu A ), trong nghiệp vụ này, nhà đầu tư chỉ trả 1 khoản phí ứng truớc , có thể gần như tương tự khoản phí ứng trước tiền đã bán chứng khoán.
– Nghiêp vụ này lành mạnh và hoàn toàn khác hẳn những sản phẩm về đòn bẩy tài chính , thường đe doạ sự bất ổn của TTCK và tài sản của nhà đầu tư :
+ Chẳng hạn như việc vay quá nhiều tiền để mua chứng khoán ( có 1 đồng được vay 3 đồng ….)
+ Giá trị chứng khoán được vay lớn hơn nhiều tài sản hiện có. Trong những trường hợp này, nhà đầu tư luôn là “con nợ “ và luôn luôn đối mặt với sự thua lỗ.
– Nếu triển khai nghiệp vụ ứng trước chứng khoán đã mua, nhà đầu tư và TTCK được hưởng những lợi ích cụ thể gì :
+ Nhà đầu tư được phép giao dịch T + 0, với những loại cổ phiếu có sẵn trong kho của các công ty chứng khoán, thanh khoản của thị trường tăng lên rất nhiều ;
+ Làm tăng lên rất nhiều những giao dịch lành mạnh, hoạt động đầu tư giá trị được thúc đẩy ; Giảm thiểu tối đa những giao dịch không lành mạnh như đầu tư vào các loại cổ phiều bị làm giá, những “cổ phiếu lởm “…
+ Thúc đẩy hoạt động tư vấn của các công ty chứng khoán có trách nhiệm nhiều hơn, đồng thời thúc đẩy phong trào đầu tư giá trị tại các CTCK và CTCK cũng đựoc thụ hưởng nhiều từ dịch vụ này ;
+ Những nhà đầu tư cá nhân chưa có kinh nghiệm hoặc nhà đầu tư mới có thể xây dựng được danh mục đầu tư của mình từ việc tham khảo kinh nghiệm của các CTCK;
+ Dòng tiền vào TTCK sẽ được phân bổ hợp lý hơn ; Dòng tiền đầu tư giá trị sẽ lớn hơn nhiều dòng tiền đầu cơ.
– Tuy nhiên cần có chế tài để phòng tránh mặt trái của nghiệp vụ ứng trước chứng khoán đã mua :
+ Có thể xảy ra tình trạng cạnh tranh không lành mạnh giữa các công ty chứng khoán với nhau, bằng việc CTCK sẽ cho nhà đầu tư vay số lượng chứng khoán vượt hơn số chứng khoán đã mua. Và nếu tình trạng này không được quản lý nghiêm khắc thì sẽ gây bất ổn cho nhà đầu tư ;
+ Cần có chế tài nghiêm khắc như sau : Nếu công ty chứng khoán nào cố tình “ vượt rào “ thì Tổng giám đốc CTCK sẽ bị tước chứng chỉ hành nghề kinh doanh chứng khoán ; Chỉ cần ra qui định này thôi thì sẽ không có 1 Tổng giám đốc nào dám đùa với số phận của mình ; Với chế tài đơn giản này , tin rằng giải pháp này sẽ được thực thi nghiêm túc .
– Để triển khai thực hiện nghiệp vụ này, điều tiên quyết là Bộ Tài chính và UBCKNN cần khẩn trương ban hành những qui định như cho phép 1 nhà đầu tư được mở nhiều tài khoản tại nhiều CTCK, và cho phép nhà đầu tư được mua bán cùng 1 loại chứng khoán trong cùng 1 phiên giao dịch ;
