Hơn 10 năm qua, Đảng, Chính phủ có nhiều chủ trương chính sách gắn cổ phần hóa với niêm yết chứng khoán ; Chủ trương này được thể hiện trong Luật, Nghị định , Quyết định, Nghị quyết của chính phủ và văn bản cụ thể nhất qui định về thoái vốn, cổ phần hóa gắn với niêm yết chứng khoán là Quyết định 51/2014/QĐ-TTg ngày 15/9/2014 của Thủ tướng Chính phủ , nhưng hiệu lực QĐ 51 còn chưa cao, nhiều DNNN đã cổ phần hóa không chịu niêm yết và thoái vốn .
Điều 14 Quyết định 51 đã nêu rõ về đăng ký giao dịch và niêm yết :
“ 1. Đối với doanh nghiệp chính thức chuyển thành công ty cổ phần sau ngày Quyết định có hiệu lực thi hành :
a/ Trong thời hạn 90 ngày kể từ ngày được cấp Giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp, doanh nghiệp cổ phần hóa phải hoàn tất thủ tục đăng ký công ty đại chúng, đăng ký cổ phiếu để lưu ký tập trung tại Trung tâm lưu ký chứng khoán và đăng ký giao dịch trên hệ thống giao dịch Upcom theo qui định của pháp luật về chứng khoán và thị trường chứng khoán.
b/ Trường hợp doanh nghiệp cổ phần hóa đáp ứng đầy đủ các điều kiện niêm yết tại sở giao dịch chứng khoán, sau khi thực hiện các thủ tục để đưa cổ phiếu vào giao dịch trên thị trường chứng khoán theo qui định tại Điểm a Khoản 1 Điều này, trong thời hạn tối đa 1 năm kể từ ngày được cấp Giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp, doanh nghiệp cổ phần hóa phải bổ sung hồ sơ để hoàn tất thủ tục niêm yết tại các sở giao dịch chứng khoán theo quy định của pháp luật về chứng khoán và thị trường chứng khoán.
Đối chiếu qui định trên, nhiều doanh nghiệp cổ phần hóa đã thực hiện tốt chủ trương gắn cổ phần hóa với niêm yết chứng khoán, tuy nhiên cũng còn hàng trăm doanh nghiệp không tuân thủ QĐ 51, cố tình trốn tránh việc niêm yết và người đại diện cổ phần chi phối nhà nước tại các doanh nghiệp cổ phần hóa đã không thực hiện nhiệm vụ mà Chính phủ giao phó .
Vì sao có tình trạng cố tình trốn tránh việc niêm yết ?
– Người đại diện cổ phần nhà nước yếu kém năng lực và không thích sự minh bạch ;
– Có tình trạng không thích sự minh bạch để dễ dàng tham nhũng, chiếm đoạt tài sản của nhà nước và của cổ đông ;
– Đã có nhiều nhóm lợi ích với ý đồ tham nhũng , bưng bít thông tin và tìm cách kiểm soát doanh nghiệp cổ phần hóa, biến tài sản cổ đông và nhà nước thành tài sản của nhóm cá nhân và những nhóm lợi ích này trở thành chủ nhân của doanh nghiệp mặc dù họ không có nhiều vốn cổ phần ;
– Có những nhóm lợi ích ngăn cản việc doanh nghiệp cổ phần hóa niêm yết để làm cho cổ đông và nhà đầu tư mất lòng tin vào doanh nghiệp đó , đó là cách thức hạ giá cổ phiếu, hạ giá tài sản để từ đó dề dàng mua được toàn bộ cổ phần chi phối của nhà nước với giá rẻ mạt thông qua con đường bán thỏa thuận hay bán đấu giá ;
– Có tình trạng ngăn cản việc niêm yết từ lãnh đạo Bộ chủ quản, chẳng hạn trường hợp Sabeco và Habeco đã tìm mọi cách trốn tránh niêm yết trong 9 năm, chỉ đến khi có sự chỉ đạo trực tiếp từ Thủ tướng Chính phủ thì Sabeco và Habeco mới chịu làm thủ tục niêm yết. Ai là người cản trở Sabeco và Habeco niêm yết – Đó là nguyên Bộ trưởng Công thương Vũ Huy Hoàng và Thứ trưởng Hồ Thị Kim Thoa . Mục đích của việc ngăn cản Sabeco và Habeco niêm yết là gì ? Có nhiều mục đích nhưng việc dễ thấy nhất là bổ nhiệm người thân không có năng lực vào các vị trí chủ chốt tại doanh nghiệp;
Hậu quả của việc cố tình trốn tránh niêm yết là gì ?
– Làm giảm sút nghiêm trọng lòng tin của giới đầu tư vào tiến trình cổ phần hóa DNNN và nhà nước thất thu hàng tỷ đô la từ việc bán cổ phần nhà nước, vì sao ?
+ Khi tham gia đấu giá cổ phần tại doanh nghiệp cổ phần hóa , nhà đầu tư không nhận được sự bảo đảm từ Chính phủ rằng doanh nghiệp này sẽ niêm yết theo đúng qui định và việc doanh nghiệp trốn niêm yết đã gây nhiều thiệt hại cho nhà đầu tư, việc bổ nhiệm người đại diện yếu kém sẽ làm giảm hiệu quả hoạt động doanh nghiệp, thậm chí làm cho doanh nghiệp thua lỗ, phá sản – Đó là 1 thực tế, cho nên nếu tham gia đấu giá, họ chỉ mua cổ phần với mức giá bằng từ 30% đến 50% giá niêm yết và như vậy nhà nước thất thu rất lớn .
+ Đối với những doanh nghiệp kém hiệu quả mà nhà nước vẫn muốn nắm chi phối thì trong nhiều trường hợp chỉ bán được rất ít cổ phần và như vậy tiến trình cổ phần hóa những doanh nghiệp này là không thành công;
– Nhà nước có thể mất vốn, mất hết vốn đối với nhiều doanh nghiệp trốn tránh niêm yết do tình trạng cố tình bưng bít thông tin, bổ nhiệm người không có năng lực và tham nhũng xảy ra từ những người quản lý vốn nhà nước ;
Không thể chấp nhận được tình trạng : trên bảo dưới không nghe, người đại diện vốn nhà nước hay người đi làm thuê cho nhân dân không thực hiện yêu cầu của nhân dân , của Chính phủ :
– Đối với doanh nghiệp tư nhân, khi cấp trên lệnh cho cấp dưới thi hành nhiệm vụ thì không bao giờ có chuyện người đi làm thuê chống lệnh vì nếu xảy ra thì người đi làm thuê bị xa thải ngay lập tức ;
– Nhưng tại sao lại có tình trạng hàm trăm doanh nghiệp đã cổ phần hóa trốn tránh việc niêm yết ? Đã xảy ra tình trạng Thủ tướng chỉ thị nhưng bộ trưởng không chấp hành hay những người đi làm thuê cho chính phủ ( người đại diện cổ phần nhà nước ) cố tình không thực hiện nhiệm vụ mà Chính phủ và nhân dân giao phó ? Sở dĩ xảy ra tình trạng này là có sự bao che của một số lãnh đạo bộ ngành địa phương và chưa có chế tài nghiêm ngặt ;
Chế tài gì để buộc các doanh nghiệp phải niêm yết theo qui định của Chính phủ :
– Ủy Ban chứng khoán nhà nước muốn tăng phạt hành chính từ việc kiến nghị sửa đổi Nghị định nhưng giải pháp đó không hiệu quả , rất phức tạp và mất nhiều thời gian để thực thi ,
– Hiệp hội Các nhà đầu tư tài chính Việt Nam ( VAFI ) đưa ra 1 giải pháp cực kỳ đơn giản để buộc 100% doanh nghiệp cổ phần hóa đủ điều kiện niêm yết buộc phải niêm yết mà không làm mất thời gian của Chính phủ :
+ Nếu bất kỳ người đại diện cổ phần nhà nước nào không tuân thủ Quyết định 51, cố tình trốn tránh việc niêm yết thì tự động mất tư cách là người đại diện cổ phần nhà nước và khi đó các cấp có thẩm quyền sẽ cử người khác thay thế ;
+ Nếu lãnh đạo Bộ, ngành địa phương nào ngăn cản doanh nghiệp cổ phần hóa niêm yết chứng khoán thì cá nhân đó đã bị án kỷ luật mà không cần phải họp để xét xử hình thức kỷ luật với cá nhân đó ;
+ Với tinh thần sáng kiến trên, Thủ tướng Chính phủ chỉ cần có công văn chỉ đạo ngắn gọn thì sẽ đảm bảo Quyết định 51 được tôn trọng và mang tính khả thi cao, từ giải pháp này nhà nước có thể thu thêm 15 tỷ đô la từ tiến trình cổ phần hóa và thoái vốn ;
Sau cùng rất mong Thủ tướng Chính phủ lắng nghe giải pháp do VAFI đề xuất để tiến trình cổ phần hóa và thoái vốn DNNN được thực hiện thành công nhất và hiệu quả nhất .
